Berco Lux 1962

(Zoals gepubliceerd in Gemengde Branche, 1962)

Plastic MONTINI bouwdozen

Het is een kleine gedachtengang, van Macro- naar Micro-plastic, zoals van MONTI naar MONTINI.

Neen, dit laatste is geen gedachtensprong, het is een lang voorbereide, goed overwogen sprong geweest, met verstrekkende gevolgen. BERCO LUX N.V., zoals de fabrikante van MONTINI heet, waagde zich met deze sprong op een terrein waarop reeds vele patenten verleend zijn. Dank zij een nieuwe vinding, simpel maar goed doordacht, kon patent worden aangevraagd op een totaal nieuw klemsysteem.

Inmiddels is het patent verleend in 3 landen en mag verwacht worden dat een groot aantal patenten binnenkort verleend zullen worden.

Welke verbetering?

Het Berco Lux patent is verkregen op het nieuwe KLEMSYSTEEM van de bouwsteentjes. De door haar gefabriceerde bouwsteentjes wijken n.l. zeer sterk af op het punt van klemming, een zeer belangrijk punt bij bouwsystemen. Tot voor kort was het n.l. zo, dat, ook bij de gepatenteerde systemen, de grote klacht van de spelende kinderen was, dat hun bouwsteentjes zolang ze nieuw waren te stevig klemden en na vrij korte tijd als los zand aan elkaar zaten.

De oorzaak van deze fout was dan ook gemakkelijk aanwijsbaar nl.: doordat de nokjes bovenop de stenen enigszins klemmend tussen de zijwanden van een andere steen drukken, worden deze zijwandjes iets uitgebogen, waardoor de steentjes na korte tijd niet meer passen.

Een oplossing voor deze bekende fout was echter moeilijk te vinden!

Door de Berco Lux-vinding is in deze steentjes nu iets geheel nieuws geconstrueerd. De MONTINI-steentjes zijn aan de onderzijde verdeeld in vakjes door diagonale schotten. De nokken van een steen klemmen met een overmaat van ruim 1/10 mm om en om tussen deze schotten en hierdoor worden deze schotjes in een flauwe S-bocht verbogen. Door deze S-vormige verbuiging worden de zijwanden aan het eind van deze schotten iets naar elkaar toegetrokken, waardoor extra klemkracht ontwikkeld wordt.

Dank zij deze vinding blijven de MONTINI stenen even goed passen, zowel bij de eerste maal als na jarenlang gebruik! Als materiaalsoort wordt voor MONTINI een zeer speciale soort Amerikaans polyeathyleen (Polythene) gebruikt, hetwelk door de juiste soepelheid de klemming blijvend maakt. Zoals U wel bekend zal zijn trekt dit antistatisch materiaal geen stof aan, hetgeen uit hygiënische overwegingen een belangrijk punt is voor speelgoed!

Gezien de aanvankelijk zeer snelle, en op het ogenblik nog steeds toenemende, omvang van dat produceren en in de handel brengen, hebben wij eens een bezoek gebracht aan Berco-

Lux te Tiel, de geboorteplaats van MONTINI.

Berco-Lux - Tiel

Het is nog maar negen jaar geleden dat de Berco-Lux N.V. werd opgericht. Eigenlijk een beetje toevallig zelfs. Twee neven, de heren G. A. F. van den Bergh en C. A. van den Bergh, die beiden hun sporen in het textielvak (detailhandel) hadden verdiend, waren teruggekeerd van een emigratieverkenningstocht door Australië. Deze tocht, die ongeveer anderhalf jaar had geduurd, had hen ervan overtuigd, dat zij als emigrant daar niet hoefden te rekenen op een snelle carrière.

Zij trokken weer terug naar Tiel en hoopten daar een geschikt pand te vinden om hun oude stiel opnieuw te beoefenen. Doch Tiel had haar weergekeerde zonen niets aantrekkelijks te bieden in winkelpanden.

Een broer van de heer C. A. v. d. Bergh, die werkzaam was in een der bekende Tielse metaalwarenfabrieken, nl. de heer A. C. V. van den Bergh, stelde toen - bijna ten einde raad de beide textielmensen voor om met behulp van zijn technische kennis de gezamenlijke krachten in te zetten op de vervaardiging van de toen (1952) veel gevraagde souvenirartikelen en luxe geschenkartikelen.

Het verbeterde klemsysteem in beeld: hier ziet U de onderzijde van de steen met verdeling in schuine vakjes, alsmede een steen waarin  afgesneden nokjes hebben geplaatst om de klemwerking aan te tonen. Ondanks het feit dat deze nokjes los zijn gemaakt van een steentje en dus niet in de bepaalde vaste vorm in de onderkant van het andere steentje klemmen, kan men op deze afbeelding toch zien hoe de wandjes van de schuine vakjes in een lichte S-bocht worden geduwd en daardoor tevens de zijwanden naar elkaar toetrekken.

Een eigen serie nieuwe modellen, een combinatie van houten metaal, werd ontworpen en de vakhandel getoond. De reacties waren zeer gunstig en de N.V. Berco-Lux werd opgericht. Dat was in 1953. Het aantal molentjes en scheepjes dat tegen een schildje moest worden verwerkt werd zó groot, dat naar vervanging van metaal werd uitgezien. En hoe kan het anders: dat werd plastic!

Nu had Berco-Lux eenmaal een spuit-giet-machine, en deze kan je niet stil zetten als er voldoende molentjes e.d. zijn gemaakt. Er werd dus gezocht naar andere kleine artikelen, en in 1959 werd een begin gemaakt met MONTI, een eenvoudig bouwsysteem voor kleuters. Door deze MONTI kwamen de heren van den Bergh in kennis met de andere gepatenteerde bouwsysteemen, waarbij zij verschillende onvolmaaktheden ontdekten. En dan beginnen zij te zoeken, hartstochtelijk te zoeken. De resultaten van hun souvenirfabricage stellen hen hiertoe in staat, als prikkel hadden zij hun tegenstanders.

In samenwerking met een bekwaam technicus, die inmiddels door Berco-Lux was aangetrokken, de heer J. Bakker, ontwikkelde de heer C. A. v. d. Bergh de verbetering van het klem-systeem, en op hun beider namen werd het octrooi aangevraagd.

Op de Internationale Speelgoedbeurs te Neurenberg in februari 1961 werd dit nieuwe systeem, onder de naam MONTINI, voor het eerst aan de handel gepresenteerd. Het resultaat was bijzonder groot. In zeer korte tijd onstond een export naar twaalf landen, die thans ruim 70 % van de totale productie van MONTINI voor haar rekening neemt. In ons land blijft de rest, die door ruim 900 detaillisten wordt verkocht. Voor Amerika, Canada en Engeland zullen volgend jaar de MONTINI bouwdozen zo goed als zeker in licentie worden vervaardigd door een bekende Amerikaanse speelgoedindustrie.

De drie heren van den Bergh, van links naar rechts eerst de twee broers A. C. V. en C. A., geheel rechts de heer G. A. F. van den Bergh. Deze laatste is de meesten van ons wel bekend, daar hij de verkoop leidt. Geheel links de technische man, in het midden de inkoper, administrateur en inventieve geest.

Fabricage

In anderhalf jaar maakte Berco-Lux een sprong naar vele landen en nam haar productie een volkomen nieuwe wending.

Van fabrikant van souvenirartikelen met als nevenbedrijf speelgoed (Monti), werd zij speelgoedfabrikant (Montini en Monti) met als nevenbedrijf de souvenirvervaardiging. Dit laatste is op zichzelf te aantrekkelijk om zo maar op te geven, en zal als afzonderlijke afdeling van het bedrijf gehandhaafd blijven. Zo heeft ook het eenvoudige MONTI-bouwdoosje voor kleuters nog steeds een zo goede markt, dat het naast MONTINI blijft bestaan. Maar voor MONTINI is de werkkracht en werktijd enorm uitgegroeid en door MONTINI is de mooie ruimte, die Berco-Lux enige jaren geleden nieuw liet bouwen, ineens te klein. In min of meer provisorische ruimten vindt het nieuwe productieproces plaats, en is er veel intern transport nodig alvorens het product verzend-gereed is.

Een nieuwe en efficiente bedrijfsruimte even buiten de plaats Tiel is in voorbereiding, doch vooralsnog wordt geroeid met de aanwezige riemen. En deze zijn nog zodanig, dat een dag-productie, variërend van 465.000 tot 715.000 steentjes of andere onderdelen in dozen, bussen en aanvuldoosjes, verzendklaar komt. Voor deze producten staan dag en nacht (met uitzondering van de zondag) zeven volautomatische splinternieuwe spuitgietmachines met schroefplastificerings-systeem te draaien. Afhankelijk van de grootte van de te spuiten onderdelen komen er bij elk shot van een machine 8 tot 20 stukjes aan een spuitstam uitrollen. Daar het gewicht van deze stukjes gering is, is ook het proces van het spuitgieten van zeer korte duur. Zo zijn er machines van 30 en 60 grams capaciteit, die per minuut 4 1/2 shot maken. De kleine matrijs is snel op temperatuur gebracht om de polyethyleen, die op een temperatuur van 220° C en een druk van 700 kg per cm2 gespoten wordt, niet zodanig af te koelen tijdens het spuiten, dat niet elk hoekje en gaatje volledig vol gespoten wordt. De kleine matrijs is echter ook direct ná dit spuiten weer snel afgekoeld door het koelwatersysteem, dat in deze matrijzen is ingebouwd.

Telkens weer valt het ons op, dat de fabricage van plastic artikelen door middel van een spuitgietmachine zo intens eentonig is. Met een absolute regelmaat van de klok wordt de grondstof, in korrelvorm - soms zichtbaar, tegenwoordig meest onzichtbaar - automatisch afgewogen, verwarmd en gespoten.

Met dezelfde regelmaat wordt de matrijs gekoeld, geopend, en de spuiteling er uit gegooid. Er hoeft geen woord bij gezegd te worden, er hoeft zelfs niemand bij te zijn, als er maar voor gezorgd wordt dat het grondstofreservoir regelmatig wordt bijgevuld en de gespoten producten van tijd tot tijd voor de machine worden weggehaald.

Toen wij bij Berco-Lux waren, stond even een van de zeven spuitgietmachines buiten werking. Slechts twee jonge mannen controleerden regelmatig de zes in werking zijnde machines en hadden zelfs nog gelegenheid om spuitstukjes af te knippen, of de steentjes van de spuitstammetjes te plukken.

Dat dit hele productieproces zo prachtig op rolletjes loopt, is te danken aan de perfecte matrijzen die door Berco-Lux in eigen bedrijf vervaardigd worden.

Enkele spuit-gíet-stukjes zoals ze direct uit de machine komen: het zijn de spuitkanalen, waarlangs de steentjes gespoten. worden. De opening tussen steentjes en spuitstam is zó klein dat de steentjes als overrijpe aalbessen zó van de stam gerist kunnen worden.

Een deel-overzicht van de spuiterij, waarop 5 machines zichtbaar. Elk shot van elke machine wordt automatisch op een teller geregistreerd, zodat het overzicht van de totale productie in een oogwenk is op te nemen bij het wisselen van een ploeg.

Montini-Matrijzen

Een matrijs voor het spuiten van 30-, 60- of zelfs 150-grams artikelen is niet groot. De matrijs en contramatrijs zijn beide even groot. Het is een staalplaat van ongeveer 30 x 20 x 2 cm.

Hierin zijn de contouren van de steentjes zeer precies uitgewerkt met meetinstrumenten, die tot op 1 / 200 mm nauwkeurig werken.

Deze contouren worden volkomen glad gepolijst, zodat ze dadelijk bij gebruik het nog warme plastic loslaten. Voor dit loslaten gebruikt Berco-Lux echter meer middelen behalve het koelwater, dat door een afzonderlijk kanaal door deze matrijs stroomt. Overal waar dat maar mogelijk is worden namelijk een groot aantal pennetjes in de matrijs aangebracht, die het spuitgietstuk, direct nadat de matrijs geopend is, deze uit de matrijs duwen. Deze pennetjes zijn voorzien van veertjes die op ingenieuse wijze onafhankelijk en gezamenlijk veren, en zo onherroepelijk het spuitgietstuk afwerpen, voordat de matrijzen zich opnieuw sluiten voor de volgende spuitgietgang. Het ambacht dat hier bedreven wordt is dat van staalbewerking met een gedetailleerde nauwkeurigheid die onvoorstelbaar is voor zulk eenvoudig speelgoed als bouwsteentjes. Deze afdeling, die onder de bekwame leiding staat van de heer J. Bakker, is uitgerust met de meest moderne instrumenten, die wij leken machines zouden noemen. Door deze afdeling bespaart Berco-Lux zich niet alleen kosten voor het laten vervaardigen van matrijzen (per stuk op f 10.000,- geschat), maar ook tijd, daar reparaties en dergelijke onmiddellijk in eigen bedrijf, en met voorrang, kunnen plaats vinden. Een bijzonder vernuftige matrijs was een der nieuwste, nl. waarop de steentjes worden gemaakt waarmee men hoeken van 90° kan bouwen. Deze matrijs bestond namelijk niet uit twee, doch uit vier delen. Na het spuiten gaat deze naar vier kanten open om de spuiteling af te werpen.

Een kijkje in de matrijzenmakerij, waar de meest moderne instrumenten voorhanden zijn om zo volmaakt mogelijke werkstukken te vervaardigen.

Nieuwtjes van MONTINI: Zelfbouwdakstenen, waarvoor geen ondersteuning nodig is, en buigbare plaatjes met contr-plaatjes, waarmee ook ronde constructies gemaakt kunnen worden. Ook het "hoek-steentje" levert nieuwe bouwmogelijkheden, vooral bij het construeren van kleine voorwerpen.  

Verpakking en verzending

De assortimentssamenstelling van doos en bus is iets dat niet door een machine kan worden gedaan. Dit is allemaal handarbeid, en een aantal meisjes werken hier samen om ieder op de beurt een doos of bus gedeeltelijk te vullen met een aantal steentjes van een bepaalde soort, waarna doos of bus weer wordt doorgegeven naar de volgende. In de kortst mogelijke tijd is een grote doos volledig samengesteld en keurig opgemaakt. Rappe vrouwenhanden zijn hiervoor onontbeerlijk. Afgewerkte dozen enz. schuiven steeds verder naar het magazijn, dat regelmatig ook wordt leeggehaald. De verzending buitenland geschiedt naar elk land aan één vast adres en uitsluitend per trailer of wagonlading.

Wij hebben er ons wel over verwonderd dat wij bij Berco-Lux, waar gedeeltelijk met drie ploegen wordt gewerkt, zo weinig personeel zagen om het vele werk te doen. Desgevraagd vernemen wij dan dat er 72 personeelsleden in vaste dienst zijn, maar dat op 130 thuiswerk-adressen eveneens veel werk wordt verzet. Hoeveel mensen daar nog meewerken is niet te bepalen, doch daar geschiedt het leeuwendeel van de handarbeid: het verpakken. Op deze wijze leeft Tiel mee met MONTINI en is Tiel ten nauwste betrokken bij alles wat met MONTINI te maken heeft. U kunt in Tiel een restaurant binnenstappen en een MONTINI bestellen, ongetwijfeld krijgt U een MARTINI voorgezet met de mededeling „Bouw ze"!.

Deze laatste uitdrukking is weer overgenomen van de uitzendingen van Radio Veronica, waarvan het MONTlNl-kwartiertje (donderdags van 17-15-17.30) door de hoofdpersoon, de voor de kinderen interessante figuur Montinus, wordt afgesloten met „BOUW ZE!" (met Montini).

Slot

Op onze terugweg van de MONTINI-geboorteplaats moesten wij nog even denken aan die namen MONTI en MONTINI, die zo maar fantasienamen zouden zijn volgens de heer van den Bergh. Wij nemen dat direct aan, maar vinden het alleen toevallig dat in het Italiaans een berg „monte" wordt genoemd, en dat ,monti" in het Nederlands „van den berg" betekent (zonder h!). Ja, toevallig! Even toevallig als het feit dat de heren van den Bergh geen geschikt pand konden vinden voor hun textielhandel, maar tenslotte de Berco-Lux oprichten, een vinding deden waarop zij octrooi konden aanvragen, en in de kortst mogelijke tijd uit hun nieuwe fabrieks -en kantoorgebouwen puilden en nu opnieuw moeten bouwen.

Neen, wij hebben hier te maken met een team van zeer reële zakenmensen, die weten wat zij willen en wat ze doen. Volkomen goed overwogen steken zij hun geld in machinerieën en reclame, wel wetend dat alleen met een goede opzet en aanpak deze zaak is uit te bouwen; Zij hebben een goed begin gemaakt en wij kunnen er alleen nog aan toevoegen: „Bouw ze, met Montini!".

Gepubliceerd in Gemengde Branche, 1962