Montini en het conflict met Lego

HOMEPAGE

Montini werd voor het eerst verkocht in 1961, na te zijn gepresenteerd op de internationale speelgoedbeurs in Neurenberg in februari van dat jaar. Het was een product van N.V. Berco Lux in Tiel, een bedrijf van de familie van den Bergh. Voor de ontwikkeling van de plastic bouwsteentjes was daarnaast de rol van Johannes Bakker doorslaggevend.

Montini steentjes vers van de gietmachine. 1962.

Zwitsers Montini patent CH 410732

Het bijzondere van Montini was dat het op Lego paste, maar tegelijkertijd was het goedkoper en gemaakt van een prettiger zacht plastic. Aangezien de Montini steentjes ook precies dezelfde afmetingen hadden, was het duidelijk opzet om een concurrentie strijd met lego aan te gaan.

Berco Lux Montini probeerde het Lego patent te omzeilen met een afwijkend klem systeem, waarop later in veel landen een eigen patent werd verkregen op naam van Chris van den Bergh en Joop Bakker. Dit klemsysteem zou ook beter blijven werken op langere termijn dan dat van de Lego-steentjes, dat met het plastic uit die tijd vrij snel afsleet. Vertegenwoordigers van Berco Lux probeerden dit te bewijzen bij winkeliers door het klemmen van afgesleten Lego-steentjes te vergelijken met nieuwe Montini steentjes. Deze en andere oneerlijke concurrentie praktijken brachten al in september 1959 een rechtszaak teweeg tussen Lego en Berco Lux, die uiteindelijk werd gewonnen door Lego voor de Hoge Raad in juni 1961. (ECLI:NL:HR:1961:123). 

Meer rechtszaken volgden en de strijd om de patenten van beide bedrijven zou uiteindelijk een einde maken aan Montini, maar daar over later.

 Merkwaardig was dat Montini slechts in 4 standaard kleuren werd gemaakt; wit, rood, geel en blauw, maar niet groen, terwijl er tegelijkertijd wél groene Monti bouwstenen  werden geproduceerd in dezelfde fabriek. De volgende advertenties zijn uit najaar 1961.

De Montini bouwsteentjes werden gelanceerd in platte kartonnen dozen, waarin de steentjes netjes waren gerangschikt in een patroon waarin de letter M valt te zien.  Tegelijkertijd waren er kartonnen kokers die waarschijnlijk meer steentjes boden voor dezelfde prijs. Er was een grote variatie aan bouwsteentjes met raampjes en deuren. Montini kwam al in 1961 met wieltjes; een jaar voor Lego.

Voor elk type steentje was er een aanvuldoosje met de inhoud in een soort schuiflaadje met de kleur van de steentjes.

Een Nederlandse Montini folder met 6 dozen en 6 koker verpakkingen met prijzen.

Doos M 6

Doos M 3 (oudere versie)

Koker 3 met bijbehorende folder.

Oudere aanvuldoosjes. Boven vlnr: inhoud schuiflaadje, achterkant, voorkant en achterkant schuiflaadje.

Jeugdige inpaksters bij Berco Lux stoppen de steentjes netjes in M3 dozen. 1962.

Het succes van Montini was enorm en er werd erg veel reclame voor gemaakt.

Advertentie uit 1962.

Montini speldjes en sleutelhangers als publiciteitsmateriaal.

Advertentie voor Montini van november 1962

Programa Radio Veronica van oktober 1962 met het Montini kwartiertje op donderdag om kwart over 5.

Advertentie in het vakblad Gemengde Branche van november 1962.

De aanvuldoosjes met nummer en kleur van de inhoud. Nog altijd zijn er grote partijen aanvuldoosjes in omloop.

Het assortiment van de Montini bouwsteentjes werd verder uitgebreid met grote wielen, daken (groter dan die van Lego), buis constructies en flexibele elementen. ook kwamen er in 1963 smalle halfopen balken volgens het tweede Montini Patent op naam van Joop Bakker.

krantenartikel uit november 1963

Advertentie uit Gemengde Branche 1963. Het jongetje met de brandweerauto is vaak terug te vinden in folders en verpakkingen.

De kokerverpakkingen werden vervangen door  rechthoekige dozen, maar de platte dozen van de M serie bleven en werden uitgebreid met M-7 en M-8. Deze laatste was van hout. De nieuwere aanvuldoosjes werden ook in een ander jasje gestoken.

Doos M3 (nieuwere versie), zijaanzicht dozen van de D serie en vooraanzicht D1

Nieuwere aanvuldoosjes.

Een Oostenrijkse folder. De nieuwe serie D dozen hadden meer stenen voor dezelfde prijs. Er wordt verwezen naar een houten doos M-8

De houten kist M-8

In 1964 werd het assortiment uitgebreid met Montini King-Size sets en Montini Combi. Er waren 6 verschillende King Size verpakkingen met nummers KS-30 tot KS-35. De King Size Montini kon met gewone Montini worden gebruikt. De 3 Montini Combi dozen C-21, C-22 en C23 bevatten voornamelijk de nieuwere buizen en grote wielen, die een beetje aan "Plasticant" doen denken, maar verder combineerbaar waren met de andere Montini steentjes.

Artikel uit het Duitse vakblad "Das Spielzeug", Mei 1964.

Montini King Size doos KS-31

Folder behorende bij Montini King Size.

Montini Combi doos C-23 waarin de nadruk valt op de buis constructies. Geintroduceerd in 1964.

Nog een voorbeeld van de enorme hoeveelheid aanvuldoosjes. Advertentie uit mei 1964, met de nieuwere Montini verpakkingen met het grote logo.

Vanaf 1965 deden de goedkopere plastic zakken hun intrede met de V serie; V20-V22. Deze bevatten echter alleen de "hoofdbouwsteentjes".

In een later stadium werden er ook ready-to-build setjes verkocht; de zogenaamde Pop sets waarmee een bepaald model kon worden gemaakt. Er waren er 12 in drie prijs klassen; M301-M304, M321-M324 en M341-M344. De uitsluitend (?) Engelse verpakkingen geven de prijs weer in shillings en pence.

   

In de Verenigde Staten  werd Montini verkocht door het Amerikaanse bedrijf Revell. Berco Lux zocht al in 1960 een business partner in de VS, zoals blijkt uit deze advertentie uit het Amerikaanse tijdschrift Foreign Commerce Weekly, december 1960.

In eerste instantie waren er 4 Amerikaanse verpakkingen. Deze heetten Basic, Action,  Intermediate en Super.  In de bijgaande folder is er per pagina voor elke doos een serie bouwvoorbeelden. De folder verwijst naar het jaar 1964 voor een copyright.

In 1967 en voornamelijk in Duitsland  werd een kleinere vorm van Montini verkocht onder de naam Montini klemmfest. In de advertentie in het vakblad Das Spielzeug wordt verwezen naar het Duitse Montini Patent DBP 1202 198. Mogelijk was deze verandering in de afmetingen van de steentjes een late poging om aan de problemen met Lego te ontkomen en al een teken dat er iets aan de hand was met Montini. Deze Klemmfest variant is waarschijnlijk het zelfde als de elders gevonden Mini Montini in hardplastic doosjes. Het assortiment van deze bouwsteentjes was beperkt. 

Montini klemmfest 1967.  Rechts de advertentie in het vakblad "Das Spielzeug".

In 1967 verkochten zowel Vroom & Dreesman als de Hema zakjes met Montini bouwsteentjes. De Hema bouwsteentje waren mogelijk van het klemmfest type.

Hema Montini uit 1967.

V & D advertenties voor Montini, oktober en november 1967.

In de loop van 1968 kwamen er steeds minder advertenties voor Montini en tegen Sinterklaas tijd werd het al niet meer verkocht. Berco Lux ging verder met Monti, Monti Mozaiek en ander speelgoed. De verkoop van Montini had slechts 7 jaar geduurd.

DE STRIJD OM DE PATENTEN


De eerste lego patenten.

Het eerste Lego patent of hoofdpatent werd ingediend door Godtfred Kirk Christiansen op 28-01-1958 in Denemarken. Patent aanvragen in andere landen volgden spoedig daarna en het is voornamelijk een tekening van het Amerikaanse patent dat we vaak zien afgebeeld. Opvallend is dat het oorspronkelijke patent (DK 92683) niet uitsluitend verwees naar de drie centrale buisjes (of "cylindrische secundaire tappen") aan de onderzijde (Fig. 4), maar veeleer slechts twee buisjes of als alternatief stervormige pinnen voorstelde als klem mechanisme (Fig. 6 en 7). In het hier niet afgebeelde eerste Duitse Patent (DE 1076007) werd ook de mogelijkheid geopperd om slechts één centraal buisje te gebruiken. Het Amerikaanse patent (US 3028052), dat een half jaar later werd ingediend, legde al wel meer de nadruk op de drie buisjes, maar gaf ook de andere alternatieven en zelfs een nieuwe mogelijkheid in de vorm van kleine rechthoekige pinnetjes (Fig 11). Lego wilde zich blijkbaar niet beperken tot één alternatief en wilde ook proberen de concurrentie zoveel mogelijk voor te zijn. De concurrentie lag echter niet stil en Lego zag zich genoodzaakt om het oorspronkelijke patent nog verder uit te breiden.

Tekening behorende bij het eerste Lego Patent zoals geregistreerd in Denemarken. DK 92683.

De fraaie tekeningen bij het eerste Amerikaanse Lego Patent US 3028052.

Uitbreiding van het hoofdpatent van Lego.

Een latere vernieuwing of eerder uitbreiding van het oorspronkelijke Lego patent werd ingediend door Godtfred Kirk Christiansen op 06-07-1960 in Denemarken (DK 107858). Dit patent legt de nadruk op het mogelijke aanbrengen van twee sets dwarsschotten onder 45 graden aan de onderkant van de bouwsteentjes als een alternatief klemsysteem dat bovendien dient als versteviging. De zich haaks kruisende dwarsschotjes zouden dan leiden tot een soort ruitjes patroon waarin de nokjes precies moesten passen (Fig. 3) en om aan de juiste klemming te komen zouden dan de nokjes aan de bovenkant van de bouwsteentjes mogelijk achthoekig moeten zijn, (Fig. 2) of met een aangepaste diameter. Met het harde plastic van Lego zou het immers anders niet passen! Dit nieuwe patent werd vervolgens binnen een jaar ook ingediend in andere landen (DE 1478331, DE 1837030U, GB 9353, MY 6900125a, BE605525 en US 3162973).  

Het Belgische LEGO patent BE605525 zou zijn ingediend op 14-07-1961. Dit patent werd op 3 mei 1966 in een rechtszaak voor de Belgische rechtbank tussen LEGO en BERCOLUX nietig verklaard, omdat het patent niet precies overeenkwam met het origineel zoals een jaar eerder ingediend in Denemarken. Doorslaggevend hiervoor was dat het originele Deense patent altijd uitgaat van twee sets elkaar loodrecht kruisende dwarsschotten, terwijl het Belgische patent ook de mogelijkheid opent voor slechts één set dwarsschotten onder 45 graden. De belgische rechtbank beschouwde dit als een belangrijk technisch verschil.

 

Een kwestie van één of twee sets dwarsschotten. Door een Belgische rechtbank worden de verschillen tussen het Deense LEGO patent en het Belgische LEGO patent vastgesteld. REVUE DE DROIT INTELLECTUELL'INGÉNIEUR-CONSEI, NOVEMBRE 1966.

Het nieuwe Amerikaanse LEGO patent werd aangevraagd op 27-06-1961 en nu zien we ook behalve de elkaar kruisende dwarsschotjes bovendien een extra afbeelding met de mogelijkheid om slechts één serie dwarsschotjes onder 45 graden aan te brengen (Fig. 5). In het Amerikaanse patent lezen we " having both external assembly studs and internal ribs, and which is unique in that the ribs are disposed at an angle of 45 degrees to the end and side walls of the element, and that the distance between two parallel ribs equals the diameter of the cylindrical assembly studs or the diameter of the inscribed circle of the assembly studs having a polygonal cross section. In a preferred embodiment of the invention there are two sets of ribs which intersect one another at right angles." "However it is possible to realize many of the advantages of the invention in a simpler embodiment having a single set of diagonally transverse, mutually parallel, ribs as shown in FIGURE 5."  Het nieuwe Amerikaanse LEGO patent werd ondanks de verschillen met het origineel, geaccepteerd op 29 december 1964.

Links: De originele uitbreiding van het Lego hoofdpatent in Denemarken DK107858, vóór de introductie van Montini. 
Rechts: De  Amerikaanse uitbreiding van het Lego hoofdpatent. US 3,162,973, ná de opkomst van Montini.

Het eerste Montini Patent

Berco Lux zou het eerste patent voor Montini hebben ingediend op 11-11-1960 in Nederland (NL 257852). Er zijn ook patenten van andere landen die er naar verwijzen, (AT 240749B, BE 610155A, CH 410732, DE 1202198, DE 1825770, FR 1305120A en GB 976761). Als uitvinders staan Johannes Bakker en Christianus Albertus van den Bergh vermeld.  De eerste claim voor Montini kwam 4 maanden na het originele tweede patent van Lego zoals ingediend in Denemarken, maar 7 maanden vóor de Belgische en Amerikaanse uitgebreide versie van dit tweede Lego-patent.

In de beschrijvintg van het Engelse patent lijkt met de volgende woorden te worden verwezen naar Lego, en het eerste patent van Lego: "Another type of well-known toy building element is that in which the clamping of two elements, one placed on top of the other, is increased by secondary pins arranged in the cavity of the box-shaped member, each of which is locked between four studs of an adjacent element. The disadvantage thereof is that after a short time, owing to wear and/or deflection of the walls, the clamping action deteriorates and the elements no longer hold each other firmly." Daarna wordt de nadruk gelegd op "resilient material" en wordt beschreven hoe dankzij dit materiaal  de Montini steentjes goed blijven klemmen doordat de dwarsschotjes met het gebruikte plastic kan doorbuigen, waardoor de iets grotere nokken stevig worden vastgeklemd. In detail wordt dit beschrijven aan de hand van de bijgevoegde afbeelding (zie hieronder). "The distance b between two consecutive partitions 13 and 16 is such that when a stud is guided into a compartment by means of its inclined face 17, the partitions, which are of resilient material, yield to permit the stud to enter the compartment completely, as indicated by arrows 18. The deflection of one partition is indicated by a dotted line 19 in Fig. 1, which line shows the mean position of the partition after yielding. Moreover, the thickness d of each of the partitions is slightly greater than the free passage between two adjacent rows of studs. As a result of the deflection of the partitions, e.g. of partition 16, the side walls 1,2 adjacent the end of said partition, are urged towards each other as a result of which said side walls are pulled against the stud 12." Bij het toekennen van het Duitse Montini patent staat in de beschrijving dat werd rekening gehouden met het eerste Lego patent, maar er is geen verwijzing naar het latere Lego patent.

Duits Montini patent DE 1202198, dat werd toegekend na kennis te hebben genomen van het eerste Lego Patent.
Naar dit patent werd verwezen in de Montini Klemmfest advertentie.

Behalve het Duitse patent werd door Berco Lux ook een aparte aanvraag ingediend naar de Duitse Gebrauchsmuster DE 1825770. In de daarin bijgevoegde tekeningen is er ook een afbeelding voor het alternatief met twee sets dwarsschotten  die elkaar haaks kruisen (Fig. 4), identiek aan het Deense tweede Lego patent. Deze Gebrauchsmuster werd aangevraagd op 25-11-1960 en gepubliceerd op 26-01-1961; 5 maanden vóór dat Lego het nieuwe gewijzigde Amerikaanse patent aanvroeg.

Duitse Gebrauchsmüster DE 1825770.

Het tweede Montini Patent.

Een tweede Montini patent werd aangevraagd op 09-02-1962 door Berco Lux (NL274606) . Er zijn buitenlandse versies, zoals CA 700091, CH 447910, DE 1478616, FR 1355048 en GB 1021272A en die vermelden soms Johannes Bakker als uitvinder. In deze nieuwe vinding gaat het volgens het vakblad Gemengde Branche om "half-brede stenen, waarvan de buitenkant gelijk blijft, de binnenkant in ronde vormpjes zal zijn. In het normale aanvullingsdoosje van f 0,75 zullen 60-70% meer van deze steentjes komen, door besparing op het plastic. Met deze half-brede steentjes zullen nieuwe constructiemogelijkheden ontstaan, vooral daar de klemkracht vergroot is."

Afbeeldingen in het tweede Montini Patent. Canadese versie CA 700091

Slot beschouwing.

Als we de tekeningen van de Lego en Montini patenten vergelijken en de data, kunnen we veilig stellen dat beide fabrieken goed op de hoogte waren van wat de ander deed. Berco Lux zocht bewust dezelfde maten bouwsteentje als Lego en werd al in februari 1960 door Lego en haar Nederlandse vertegenwoordiger I.S.I. voor de rechter gesleept vanwege oneerlijke reclame campagnes. Al in begin september 1959 was er een heftige briefwisseling geweest tussen I.S.I. en Bercolux, zoals blijkt uit het vonnis van de Hoge Raad, (HR 1961/123), waarin Lego uiteindelijk in het gelijk werd gesteld met betrekking tot oneerlijke concurrentie. Tegelijkertijd breidde Lego haar patent uit om de concurrentie zoveel mogelijk voor te zijn. Dit nieuwe patent lijkt zelfs specifiek tegen het Montini bouwsteentje gericht in de Belgische versie BE 605525 en de Amerikaanse versie, US 3162973, die echter pas werden ingediend 5 maanden na de publikatie van de details van het Montini bouwsteentje in de Gebrauchsmuster DE 1825770.

Vergelijking van het tweede Amerikaanse Lego patent (links) met het eerste Montini Gebrauchsmuster (rechts). De data geven aan dat Montini feitelijk met de Gebrauchsmuster eerder kwam dan Lego met het Amerikaanse patent, maar dat Lego kon terugverwijzen naar een eerdere "Priority" datum van hun Deense patent. Zoals hier eerder is beschreven, ontbrak in dat Deense "Priority" patent het model met de enkele dwarsschotten zoals de typische Montini steentjes. Het Deense "Priority" patent werd pas in 1967 definitief toegekend.

Het lijkt erop dat Lego zich genootzaakt zag om de Belgische en Amerikaanse patenten alsnog verder  aan te passen aan de nieuwe Montini bouwsteen van Berco Lux, onder andere door er een extra afbeelding van het Montini type steentje bij te zetten (Fig. 5 in het Amerikaanse patent; afwezig in de eerdere versies van de patentwijziging). 

Deze uitbreiding werd geaccepteerd door de Belgische en Amerikaanse patent buros, maar later verworpen door de Belgische rechtbank in 1966. De patentwijzigingen van Lego waren duidelijk ook niet bedoeld om de Lego steentjes te veranderen, en de voorgestelde 8-hoekige nokken en dwarsschotten zijn nooit in het standaard Lego bouwsteentje verwezenlijkt. We kunnen ons afvragen of dit klemsysteem überhaupt zou werken met het harde Lego plastic en de standaard ronde Lego nokken.

Het succes van het klemsysteem van het Montini steentje was gebaseerd op het doorbuigen van het zachte plastic, zoals duidelijk weergegeven in het Montini Patent.

Toch kunnen we zien dat het geruite patroon zoals voorgesteld in de latere Lego patent zou hebben kunnen functioneren geïllustreerd met het lego hekje. (Bricklink 3185).

Een wit Montini steentje links en een geel Lego steentje rechts passen precies in een lego hekje met hetzelfde patroon als het nieuwere Lego Patent.

Het Lego hekje werd gelanceerd in 1967,  bijzonder genoeg precies het jaar waarin de originele tweede  Deense Lego patent DK107858 uiteindelijk werd toegekend en ook het jaar waarin het stiller werd rond Montini en het kleinere Montini Klemmfest werd gelanceerd. (De Amerikaanse  patentwijziging was al in 1964 toegekend.) Na het toekennen van de patentwijziging van Lego was het moeilijk voor Berco Lux om verder te gaan met Montini, zeker met zo'n machtige tegenstander als Lego.

De totale levensduur van Montini was ongeveer 7 jaar: van 1960/61 tot 1967/68, samenvallend met de periode die verliep tussen het aanvragen van het tweede Lego patent tot de toekenning daarvan in Denemarken.

Toch was het niet eenvoudig om één van beide partijen in dit patenten conflict in het gelijk te stellen, en zelfs met de geinproviseerde patent wijzigingen was het moeilijk voor Lego om een einde te maken aan Montini. 

Dat blijkt bijvoorbeeld uit de Belgische rechtszaak van 3 mei 1966, waarin drie eisers: Christiansen, Lego System Denmark en P.V.B.A. Lego België een aantal aanklachten indienen tegen 4 speelgoed detailhandelaren, 2 vertegenwoordigers en N.V. Bercolux. Weliswaar wordt Lego in het gelijk gesteld aangaande de claim van oneerlijke concurrentie door de detailhandelaren die Lego letterlijk vermelden in hun reclame als een minderwaardig product, maar de machtige Deense firma moet het oinderspit delven in haar claim dat Montini een soort namaak Lego is en dat het Montini patent ongeldig moet worden verklaard. Integendeel besluit de rechtbank dat het Belgische Lego patent niet overeenkomt met het oorspronkelijk in Denemarken gepubliceerde Lego patent en daardoor haar geldigheid verliest! Lego wordt veroordeeld tot het betalen van het merendeel van de proceskosten.

Verder vermeld ik hieronder een aantal citaten uit de rechtszaak van 31 oktober 1963 voor de Rechtbank van Arnhem, gepubliceerd in het Bijblad Industriële Eigendom, Nr 2, van 16 februari 1970. De zaak liep ná de publikatie van het eerste Lego patent en vóór de publikatie van de wijziging. Eiser is Lego en de gedaagde Berco Lux.

"Eiser is nu van oordeel dat het door gedaagde in het verkeer gebrachte steentje ook valt onder de bescherming van zijn bovengenoemd octrooi, omdat het wezen van de daardoor beschermde uitvindingsgedachte zou bestaan in het aanbrengen van secundaire tappen in het holle lichaam, die klemmend passen tussen de primaire tappen, waarbij het begrip "tappen" dan zo ruim wordt opgevat, dat daaronder in ieder geval ook vallen schuinverlopende tussenschotten of ruggen als aangebracht in het door gedaagde in het verkeer gebrachte "Montini" steentje, dan wel de tapvorm voor dit klemorgaan niet als essentieel wordt beschouwd."

"Gedaagde daarentegen is van oordeel, dat eiser aldus het beschermingsgebied van zijn voormeld octrooi uitbreidt buiten de inhoud van het betreffende octrooischrift omdat dat octrooischrift, blijkens de beschrijving van de geoctrooieerde uitvinding en de conclusies, als voor die uitvinding essentieel uitgaat van tap-vormige secundaire klemorganen ...."

"Ter beoordeling van een en ander behoeft de Rechtbank echter deskundige voorlichting en daarbij beantwoording van de volgende vragen:

a. Wat is de in het onderhavige octrooischrift geoctrooieerde uitvindingsgedachte?

b. Is in de door gedaagde gebezigde secundaire klemorganen in wezen dezelfde uitvindingsgedachte belichaamd, die door dat octrooi is beschermd, dan wel is die uitvoering slechts als een toepassing te beschouwen van de ten tijde der octrooiaanvrage reeds bekende stand der techniek en hetgeen de doorsnee vakman daaruit thans kan afleiden, zonder gebruikmaking van de geoctrooieerde vinding."

Wie heeft uiteindelijk het conflict tussen Lego en Montini gewonnen?

"Dit proces is beëindigd door een schikking." aldus de redactie van bovengenoemd tijdschrift Bijblad Industriële Eigendom.

Dezelfde conclusie lezen we in het boek "Made in Holland" van Ellen-Wien Augustijn-Beckers gewijd aan Nederlands Fabrikaat Speelgoed 1932-1970: "De firma Lego was niet blij met het goedkopere systeem en heeft Berco-Lux in diverse landen voor de rechter gesleept. Uiteindelijk is de rechszaak in Zuid Afrika tot een schikking gekomen waarbij Lego de patentrechten van Berco-Lux heeft afgekocht (akte van dading)."

Ondanks alle patenten was het blijkbaar voor Lego gemakkelijker om tot een schikking te komen dan de rechtzaken te winnen. De voorwaarden van deze schikking en hoeveel geld ermee gemoeid was, zijn onbekend.

Montini bouwstenen in de 21e eeuw.

Onder veel Lego kenners is Montini nog altijd een begrip, toch zijn er slechts weinig Montini verzamelaars. Noemenswaard zijn de bouwwerken van G. Dokter.

Grote kerk gebouwd door G. Dokter.

Na meer dan 50 jaar zijn de Lego patenten verlopen en er zijn nu mensen die zelf Montini steentjes printen op 3D printers. De kleuren en het soort plastic kunnen verschillen, maar het is alsnog mogelijk dat Montini een revival doormaakt.

3D geprinte Montini modellen

Bronvermelding

Omdat ze als emigranten niet slaagden. Artikel in weekblad De Spiegel, Juni 1962.

PLASTIC MONTINI bouwdozen. Artikel in Gemengde Branche, oktober 1962.

BERCO LUX TIEL. Van MONTI naar MONTINI en AUTO STRADA Gemengde Branche, oktober 1967.

Espacenet; zoeken in octrooien.

REVUE DE DROIT INTELLECTUEL. L'INGÉNIEUR-CONSEIL,  56, NOVEMBRE 1966

N° 11 pp 178-186.

BIJBLAD INDUSTRIËLE EIGENDOM, Nr 2. 16 februari 1970.

Made in Holland. Nederlands Fabrikaat Speelgoed 1932-1970. Ellen-Wien Augustijn-Beckers, 2007. ISBN 978-90-812167-1-5

HET LEVEN IN TIEL. Vaardige Handen, nº 13, 2012.

facebook.com/Montini.Bouwstenen

Internet.

Eigen collectie.